simone de beauvior चं 'द सेकंड सेक्स' चा करुणा गोखले यांनी केलेला अनुवाद वाचनात आला हल्लीच. ५५० पानाचं हे पुस्तक वाचायला मी तब्बल १० दिवस घेतले. कारण मांडलेल्या प्रत्येक विश्लेषणावर, संदर्भांवर विचार करतच पुढे जाणं गरजेचं होतं. हे पुस्तक तसं पहाता स्त्रीवादावरचं बायबल समजलं जातं पण आजच्या काळात, आजच्या पिढीचा आणि त्यांच्या जडणघडणीचा विचार करता त्याला आपण स्त्री घडणीचा इतिहास म्हणु शकतो. किंवा इतिहास, भूगोल, अर्थशास्त्र सगळंच. कारण स्त्रीविषयीची जीवशास्त्रीय सत्यं, तिचा इतिहास, मिथ्यके, जडणघडण, तिच्या आयुष्यातल्या वेगवेगळ्या टप्प्यांवरचा तिचा वावर, त्या भुमिका आणि तिच्या मानसिक अवस्था या सगळ्याच गोष्टींचा तर्कसंगत आणि सविस्तर उहापोह या पुस्तकात करण्यात आला आहे.
आता, इथे हा लेख वाचणार्‍या बर्‍याच स्त्रिया खर्‍या अर्थाने स्वतंत्र व्यक्ती म्हणुन जगत/वावरत असल्या आणि पुरुष स्त्रियांनी माणुस म्हणुन जगण्याच्या संकल्पनेचे पुरस्कर्ते असले तरी या सर्वांची सुरुवात कुठे झाली? काय, कसे व कधी? या सर्वांची उत्तरं मिळवायला, घडणार्‍या परिस्थितीचे मानसशास्त्रीय विश्लेषण करायला हे पुस्तक वाचण अपरिहार्य आहे.
'Woman is not born but made' पुस्तकातील अर्पणपत्रिकेच्या जागी असलेलं हे वाक्य. या वाक्यावरच थांबुन आपण विचार करु लागतो आणि त्यानंतर मांडलेल्या प्रत्येक सिद्धांतावर, स्पष्टीकरणवर थांबुन, विचार करुन, स्वतःचं परिक्षण करुन मगच पुढे जाणं ह क्रम बनुन जातो.
माझ्याविषयीच बोलायचं झालं तर, आमच्या घरात कधीच मुलगा-मुलगी असा भेद नाही केला गेला आम्हा भावंडांमध्ये, परंतु पितृसत्ताक पद्धती नक्की पाहिली. कुटुंबप्रमुख म्हणुन वडिलांची ठेवली जाणारी बडदास्त लक्षात येण्याइतकी उघड होती.. हे असं का, ही परिस्थिती का घडली याचं विश्लेषण करण्यात मी माझ्या बालपणाचा बराच काळ खर्ची केला. पण ही परिस्थिती घडण्यामागची मानसशास्त्रची एक धूसरशी कल्पना जी मनात येत होती ती धडधडीतपणे, सुर्यप्र्काशासारखी लख्ख समोर आली या पुस्तकाच्या निमित्ताने. आणि पुन्हा एकदा वैश्विक सत्याचा सा़क्षात्कार झाला म्हणायला हरकत नाही.
घरात मुलं वाढवताना तरी समानता असल्यामुळे यातल्या बर्‍याच गोष्टी वाचताना अपरिचित वाटल्या पण थोडाच वेळ. लगेचच आपल्या आजुबाजूला, ऐकिव आणि माहितीतल्या गोष्टी आठवतात आणि सहजपणे दिलेल्या स्पष्टीकरणाचं समर्थन करतात.
पुस्तकाचं एवढं कौतुक ऐकुनही खरतर वाचायला घेताना मनाच्या कोपर्‍यात कुठेतरी धाकधुक होतीच की परदेशी स्पष्टीकरणं, तिथल्या सामाजिक परिस्थितीच्या आणि सुधारणवादी कल्पनांच्या अनुषंगाने केलेला उहापोह भारतीय समाजाला कितपत लागु होईल? पण स्त्रीचा हा धांडोळा वैश्विक आहे. बर्‍याचशा गोष्टी वाचताना तर ती भारतीय समाजाविषयीच बोलतेय किंवा भारतीय सामाजिक परिस्थितीची पुर्ण जाणिव असलेल्या माणसाचंच हे लिखाण आहे असं वाटतं.
मला आठवत नाही नक्की केव्हापासून पण १२-१३ वर्षांची असल्यापासून, जेव्हापासून स्त्री-पुरुष भेदाची सामाजिक जाणिव व्हायला लागली तेव्हापासून स्वत:ला माणुस म्हणुनच वागणुक मिळावी या बाबतीत मी आग्रही आहे माझ्या संपर्कात येणार्‍या प्रत्येकच व्यक्तीकडून. गेलं एक तप स्वतःचं हे भान जाणिवपुर्वक सांभाळलय मी आणि इतरांनाही सांगितलय. हो, जाणिवपुर्वकच. कारण तुम्ही जरा बेसावध राहिलात तरी लगेच हे फरक, ही विषमता आग्रही/मोठी होऊन बसते. स्त्रियांवर केले जाणारे टिपिकल विनोद जेव्हापासून ऐकले तेव्हापासुन आपल्याला असं व्हायचं नाही हे पक्कं ठरवलेलं मनाशी. कारण त्या विनोदांत अतिशयोक्तीचा भाग असला तरी त्याची थोडी थोडी झलक मी आजुबाजूच्या बायका-मुलींच्यात बघतच होते. पण त्यावेळी स्त्री-पुरुष समानतेपेक्षापण आपल्याला दोन्हीचे चांगले गुण घेवुन जास्तीत जास्त चांगलं, पुर्ण आणि स्वतंत्र व्हायचं आहे हे ठरवलं होतं. त्यामुळे समारंभ असो की ऑफिस, ५-७ मिनिटात तयार होवुन बाहेर पडणं किंवा खरेदीचा कंटाळा, तिसर्‍या व्यक्तीविषयी चर्चा चाललेली असते अशा ग्रूपमध्ये न जाणं या गोष्टी माझ्या नैसर्गिक आहेत की त्या ऐकलेल्या, वाचलेल्या विनोदांवर प्रतिक्रिया म्हणुन आल्यात याचा शोध घेणं अवघड आहे.
पुस्तकातल्या बर्‍याचशा गोष्टी तर मला अशा वाटल्या की अगदी माझ्यावरुनच लिहिल्यात की काय? निसर्गाकडे लहानपणीपासूनच ओढा होता पण निसर्गाच्या प्रेमात पडावं, त्याच्याशी एकरुप होण्याची ओढ वाटावी याचं माझ्यापुरतं कारण मी १५व्या वर्षी शोधलेलं की ते एक असं ठिकाण आहे जिथे मला माझ्या स्त्री असण्याची बंधनं किंवा वेगळेपणा भोगावा लागणार नाही.. एक असं ठिकाण जिथे माझं स्त्री असणं आड येत नाही. जिथे माझी ओळख स्त्री देहाच्या पलीकडे जाऊन फक्त एक माणुस म्हणुन असेल. आता १५ वर्षांच वय म्हणजे स्त्री म्हणुन मिळणारी वेगळी वागणुक लक्षात येण्याचं आणि त्याचा अतीव राग, चीड मनात दाटण्याचं वय. आणि स्त्रियांच्या निसर्गाकडे असण्याच्या ओढ्याचं स्पष्टीकरण पुस्तकात पाहिलम तेव्हा स्वतःविषयीच नविन शोध लागल्यासारखं वाटलं मला. आणि अशा शोध लागण्याच्या आणि अचंबित होण्याच्या वेळा पुस्तक वाचताना अनेकदा येतात.
अजुनही मला माझ्या आयुष्यातले काही क्षण अगदी प्रकर्षाने आठवतात ज्या क्षणी मी विचार केला होता की,"बर्‍याच मुली इतकही नाही करत", किंवा "बर्‍याच मुली इतकाही विचार नाही करत, मी तरी बरी!" आणि पुढच्याच क्षणी पाल अंगावर पडल्यासारखी सटपटले होते. मुली?? माझं स्त्री असणं माझ्यात इतकं भिनलय का? माझा स्वतःवरचा ताबा किंवा स्वतःला जाणिवपुर्वक लावलेलं वळण इतक दुबळं आहे का? की एका क्षणासाठी का होईना पण असा विचार माझ्या मनात यावा? कितीही नाही म्हटलं तरी सामाजिक परिस्थितीमुळे आपल्या अंतर्मनावर होणारे संस्कार, परिणाम दूर ठेवणं जड जातं. अष्टोप्रहर जागृत रहावं लागतं त्यासाठी, कारण मोठं झाल्यावर क्वचित का होईना पण माझ्या सातमजली हसण्याबद्दल किंवा मोकळ्या वागण्याबद्दल भुवया वर गेलेल्या पाहिल्यात मी.
मी एक प्रवास सुरु केलाय आणि मला नक्की माहित आहे की त्यात सुख, सोय फारशी नसली तरी स्वातंत्र्य आणि समाधान नक्कीच आहे. या टप्यावर मला हे पुस्तक वाचायला मिळालं ही व्यक्तिशः माझ्या फायद्याची गोष्ट वाटते मला. या पुस्तकाने माझ्या संकल्पना अधिक सुस्पष्ट आणि स्वच्छ झाल्या आहेत, घटनांच्या, सवयींच्या कारणमीमांसा अधिक आशयघन झाल्यात हे नक्की. प्रत्येक स्त्री-पुरुषाने नक्की वाचावं असं पुस्तक आहे हे. त्या निमित्ताने आपल्या वागण्याचं आणि आपल्या आजुबाजूच्या सर्वच व्यक्तींच्या वागण्याचं परिक्षण अधिक चांगल्या प्रकारे करु शकू आपण.
पुस्तकाच्या सुरुवातीला सिमोनचा परिचय आणि अल्पचरित्र दिलय. त्यातल्या मतमतांतरात काही पटतं, काही नाही पटत. अगदीच उदाहरणादाखल सांगायचं झालं तर तिच्यावर झालेला आरोप की 'ती वयाच्या ४५व्या वर्षापर्यंत हॉटेलात राहिली. पुरुषांसारखं सडेफटींग रहाणं म्हणजेच चांगलं असा चुकीचा आदर्श तिने घालुन दिला' पण मला वाटतम की अशा intellectual किंवा philosophical पातळीच्या माणसाचं ते लक्षन असु शकतं. त्या उंचीला तिचं स्त्री असणं किंवा पुरुष असणं याचा काही फरक पडत नाही. ही गोष्ट सगळ्यात कमी महत्वाची असते अशा ठिकाणी. त्यामुळे तिचं तसं वागणं हा तिच्या त्य स्वभावाचा भाग झाला, पुरुषी अनुकरणाचा नाही. असो.. अशा अनेक गोष्टी आहेत. तिथेच पुस्तकाच्या गुणदोषांचीपण समीक्षा केली आहे. पण मला प्रामाणिकपणे वाटतं की या सगळ्या गुणदोषांसह हे पुस्तक प्रत्येक वाचकाच्या आयुष्यातील मैलाचा दगड ठरेल.
याहीपुढे जाऊन 'द सेकंड सेक्स'च्या निमित्ताने "Man is not born but made" म्हणत पुरुष जर त्यांच्या घडणीचा विचार आणि विवेचन करु शकले तर खूप चांगलं होईल.

जगात सगळीकडेच अर्धा अधिक अर्धा एक होतो..
तसा प्रत्येक अर्ध्याला शोध असतोच स्वतःच्या पुर्णत्वाचा..
आणि पर्यायाने पुर्णत्वासाठी लागणार्‍या दुसर्‍या अर्ध्याचा..
क्वचितच कोणीतरी पुर्ण एक असतो
आणि आपलं गणित जरा वेगळं ठरलेलं ना..
ठरवलेलं आपण,
आपला एक अधिक एक पण एक..
आणि एक वजा एक पण एकच असेल..
पण वजाबाकीच करायची होती का?

सकाळी रात्री थंडी आणि दिवसभर उकाडा अशा वातावरणातून जेव्हा दिवसभर उकाड्याच्या स्थितीत ॠतू येतो तेव्हा कधी अचानक गाडीवरुन फिरताना / बस मधुन जाताना पांढर्‍या शुभ्र सुगंधाची एक झुळूक अंगावरुन वाहुन जाते.. आणि मनात स्पष्ट स्पष्ट मोगरा उमटुन जातो. सिझन मधली पहिली मोगर्‍याची खरेदी हा माझा एक स्वतंत्र सोहळा असतो. अशी चाहुल लागल्यानंतर लगेचच येणारा वीकेंड यासाठी निवडते मी.. सकाळी सगळं आवरुन बाहेर पडते.. ऊन चांगलं डोक्यावर तापेपर्यंत सगळी कामं, एखाद्या छानशा पुस्तकाची खरेदी आवरुन अंगातुन घामाचे ओघळ वाहत असताना आणि ऊन मी म्हणत असताना, चौकातल्या एखाद्या म्हातार्‍या आजीबाईंसमोर उभी रहाते आणि अगदी मुहमांगी किमत देवुन (हो! कारण त्या क्षणी त्या मोगर्‍याच्या बदल्यात मी माझा स्वर्ग लुटायला पण तयार असते..) मी ओंजळभर मोगरा विकत घेते आणि खोल खोल श्वास घेवुन तो वास माझ्या रंध्रारंध्रात झिरपू देते. मला आठवतय तेव्हापासुन अनेक वर्षे हा मोगरा माझ्या उन्हाळ्याची साथ करत आलाय. त्याच्या सुगंधात अनेक सण-समारंभ साजरे केलेत, अनेक मैफिली रंगवल्यात.. त्या चांदणभरल्या ओंजळीचं सुगंधाचं देणं फेडायच्या मागे न लागता मी त्याच्या ॠणातच रहाणं पसंत करत आलेय. ही मोगर्‍याची खरेदी झाल्याशिवाय खर्‍या अर्थाने माझा उन्हाळा सुरु होत नाही. आणि आज हे लिहिण्याचं कारण? आज मी या सिझन मधली पहिली मोगर्‍याची खरेदी केलीय..

असं म्हणतात की आयुष्यात प्रत्येक क्षण युनिक असतो. एकमेव्-अद्वितीय. आणि तो तसाच जगला पाहिजे. तरच आपण प्रत्येक अनुभवाचा परिपूर्ण प्रत्यय घेवु शकतो. पण प्रत्येक क्षणाला हा पण पाळणं अवघड आहे. आणि काही क्षण, काही नावांसाठी तर अशक्य. तसं प्रत्येकच गोष्टीला एक रुप असतं, एक रंग असतो, एक गंध असतो..पण काही नावं येतानाच आपल्यासोबत अनेक रुप, रंग, सुगंधांची गाठोडी घेवुन येतात. आजही कोणताही सिनेमा बघताना मी फक्त तो सिनेमा बघत नसते तर लहाणपणापासून सिनेमासोबत जुळलेल्या, भोगलेल्या सगळ्या आठवणी जगत असते. सिनेमाच्या त्या जगाबरोबरच अजुन एका वेगळ्या आठवणींच्या जगात फिरुन येत असते. गुलजार म्हटलं की त्यांची ती सगळी गाणी, वेळोवेळी मी त्यांच्याशी साधलेला संवाद, अनेक उत्कट क्षणांना त्यांच्या शब्दांची झालेली ती सोबत असं सगळं घेवुनच ते नाव माझ्यासमोर उभं रहातं. अशा अनेक गोष्टी आहेत. सिनेमा, गुलजार, चित्रपट संगीत, शाळा, समुद्र, प्रवास.. अशाच काही मनाच्या कोपर्‍यात मंद दरवळत रहाणार्‍या गोष्टींना दिलेला हा उजाळा.. नॉस्टॅल्जिया... साधारणतः १९९४ ते २००९ या काळाच्या मैफिली रंगवणारा. मी ७-८ वर्षांची असल्यापासून ते इंजिनीरींग होईपर्यंतच्या कालखंडातल्या आणि त्या वेळेत बालपण रंगलेल्या सगळ्यांना आठवतील अशा काही गोष्टी.
------------------------------------------------------------------------------------
सिनेमा म्हटलं की सगळ्यात आधी आठवतं ते म्हणजे मे च्या सुट्टीत थिअटरला सिनेमा बघायचा कार्यक्रम. त्यावेळी दर आठवड्याला उठुन सिनेमा बघायची पद्धत नव्हती त्यामुळे सिनेमाला जाणं हा वार्षिक किंवा सहामाही कार्यक्रम असायचा. आणि सुट्टीवरुन परत शाळा सुरु गेल्यानंतर कोणता सिनेमा बघितला याच्या चर्चा पुढची चाचणी परीक्षा येईपर्यंत अधूनमधून चविने चघळल्या जायच्या. मे च्या सुट्टीत गावी गेलो की त्या वर्षांतला त्या सुट्टीतला सगळ्यात बिग बजेट सिनेमा गावात कधी येतोय त्याची वाट पाहिली जायची. तो आला की एका दिवशी गावातल्या एकुलत्या एक चांगल्या थिअटर मध्ये त्याची एके रात्री ९ ते १२ च्या शो ची तिकीटं काढली जायची. त्यातल्या त्यात आमचे मधले काका जरा रसिक वै. म्हणता येतील असे होते. त्यामुळे तेच पुढाकार घेवुन तिकीटं काढुन आणायचे. बाकी घरातल्या पुरुषांना सिनेमा बघण्यात काही रस नव्हता आणि तशी पद्धत पण नसावी कदाचित. मग त्या दिवशी सकाळपासुनच घरात फार लगबग असायची. आम्ही सगळी चुलतभावंड त्याच विचारात गुंग. कोणी दंगा केला की लगेच, "तुला नेणार नाही मग संध्याकाळी.." अशी धमकी दिली जायची. रात्रीच्या स्वयंपाकाला दुपारच्या जेवणानंतर लगेचच सुरुवात व्हायची. सगळं आवरुन मग आई, दोन काकु जरा आराम करायच्या. आम्ही पण त्यादिवशी दुपारी त्यांना दंगा न करता झोपु द्यायचो. संध्याकाळी काका स्वतःहुन अंगण झाडणे, सडा-पाणी वै. कामं करायचे घरातल्या बायकांना तेवढीच मदत म्हणुन. पिच्चरला जायचंय, पिच्चरला जायचंय म्हणत लवकरच जेवणं आवरायची. सगळी झाकपाक, भांडीकुंडी होवुन घरातली सगळी महिला मंडळी आणि बच्चे कंपनी निघायची. घरापासुन फक्त १०० मी वर असलेल्या ठिकाणी सगळ्यांना सोडायला काका यायचे सोबत. आणि मग लहान मुलं सोबत असल्यावर जे प्रकार होतात ते सगळे प्रकार साग्रसंगीत पाड पडुन आम्ही तो सिनेमा बघायचो. ते सिनेमागृहाच्या मंतरलेल्या काळ्याभोर अंधारातले जादुई ३ तास म्हणजे पुढच्या ६ महिन्यांची बेगमी असायची. असा पाहिलेला पहिला सिनेमा आठवतो तो म्हणजे, हम आपके है कौन.! रेणुका शहाणे मरते तेव्हा ढसा ढसा रडले होते मी. आणि परत शाळा सुरु झाल्यावर कोण किती रडलं हे सांगायची मुलींच्यात चांगलीच चुरस लागलेली. अशा सुट्टीत बघितलेल्या सिनेमांविषयी बोलायचं झालं तर त्यानंतर अशाच प्रकारे बॉम्बे, दिलवाले दुल्हनिया.., कुछ कुछ होता है, राजा हिंदुस्तानी वै. वै. चित्रपट पाहिले.
पण हा म्हणजे अगदीच सठीसामाशी येणारा योग असल्यामुळे चित्रपट बघण्याचा एकमेव मार्ग म्हणजे टिव्ही..! शुक्रवारी-शनिवारी रात्री आणि रविवारचा मराठी चित्रपट पहायला मिळणं म्हणजे त्या दिड दिवसाच्या सुट्टीतलं एक महत्वाचं काम असायचं. मला चांगलच आठवतंय ते म्हणजे, त्यावेळी शुक्रवारी जरा बर्‍यापैकी जुने आणि शनिवारी त्यातल्या त्यात नवे चित्रपट लागायचे टिव्ही वर. मग शुक्रवारचा सिनेमा जर चांगला असेल तर आई आवर्जुन बघ म्हणुन सांगायची. मग डोळे ताणुन ताणुन, मधल्या जाहिरातींना कंटाळत तो चित्रपट संपवला जायचा. मग दुसर्‍या दिवशी अपुर्‍या झोपेमुळे जे व्हायचं ते व्हायचं. पण असा असायचा तो शुक्रवारचा सिनेमा. आणि शनिवारी तर बघायलाच नको. रविवार म्हणजे उशिरा उठायचा हक्काचा दिवस (अर्थात कुठली स्पर्धा किंवा परिक्षा नसेल तरच्).! त्यामुळे शनिवारी रात्री चांगला सिनेमा लागावा हे माझी अगदी मनापासूनचे इच्छा असायची. लागला तर दुधात साखर.. आणि नाही लागला तर? अहो नाही लगला तर रविवारच्या मराठी चित्रपटाची वाट बघायची. रविवारी घरी अभक्ष भक्षणाचा भरगच्च कार्यक्रम असायचा. दुपारच्या छायागीतसोबत तो संपला की मग दुपारी जडावलेले डोळे घेवुन "दुपारी झोपू नका, नाहीतर रात्री झोप लागायची नाही" ही आईची सुचना ऐकतच झोप लागुन जायची. आणि मग ४ च्या मराठी सिनेमाची सुरुवात व्हायच्या आत घरात एकेक मेंबर जागं व्हायचा. रविवारी दुपारी प्रदेशिक चित्रपट लागायचे. त्यावेळी असं खूप वाटायचं की हे चित्रपट कळायला हवेत. आपण ते पाहिले पाहिजेत. त्यावेळी अशी काहितरी धारणा होती की हे कोणतेतरी भारी चित्रपट आहेत. पण एकदा त्याच प्रादेशिक चित्रपटात जेव्हा मराठी चित्रपट पाहिला तेव्हा मनात म्हटलं, "हात्तिच्या, म्हणजे इतर भाषांतले पण असेच चित्रपट असणार ते, वेगळं नाही काही !" आणि मग एकदम फुग्यातली हवाच काढुन टाकल्यासारखम झालं.
पण बहुतेक वेळेला सिनेमा बघताना खूपच्या खूप हरवुन जायची मी. मग असाच एखादा टाइमपास सिनेमा असला तरी. पण आईच्या आग्रहामुळे असे पांचट चित्रपट फारच कमी बघितले गेले. रविवारी दुपारी बघितलेल्या चित्रपटात अगदी अजुनही आठवतात ते म्हणजे, सामना, वजीर, सरकारनामा, निवडुंग, सगळे विनोदी मराठी सिनेमे, दर दिवाळीला न चुकता लागणारा धुमधडाका! अशोक-लक्षा-सचिन-महेश यांचे बहुतेक सगळे हिट चित्रपट रविवारी ४ लाच पाहिलेले आहेत.
या वीकेंड सिनेमाचे वेध मला तरी बुधवारपासुनच लागायचे. शाळा मनापासुन आवडायची पण तरीही या सिनेमांसाठी शुक्रवारची वाट बघायची मी. रविवारी संध्याकाळचा सिनेमा संपला की अगदी उदास्-उदास, भकास वाटायचं. कोणी बोलवायला आलं तरी जायला नको वाटायचं.. (हल्ली पण असंच होतं, पण ते सोमवारी ऑफिस आहे या कल्पनेने.. ) असो..
मधल्या काळात कधीतरी या लोकांनी शनिवारी रात्री ९.३० कोणतंकी सिरिअल सुरु केलेलं त्यामुळे सिनेमा लागायचा १०.३० ला आणि संपायचा १.३० ला. हे म्हणजे आमच्यासाठी अतीच होतं. (हॉस्टेलला राहिल्यापासुन मात्र १.३० म्हणजे किमान वेळ झाली ते सोडा) त्यामुळे अगदीच चांगला सिनेमा असल्याशिवाय शनिवारचा सिनेमा बघणं बंद झालं.
लिहिता लिहिता अचानक आठवलं.. एक चायनीज म्हण आहे, Day by day nothing changes but when you look back, everything is changed...!!
ह्म्म... आणि त्या काळचे ते हिरो-हिरोईन्स.. सगळी खानावळ, अक्षय कुमार, गोविंदा, अजय देवगण, सुनिल शेट्टी, माधुरी, उर्मिला, रविना, काजोल, करिष्मा.. सगळे एकजात गोड गोड चॉकोलेट हिरो असलेले खान्स.. नंबर १, नंबर १ करणारा गोविंदा आणि मला ज्यांचा प्रचंड राग यायचा आणि यांना हिरो कोणी केलं हा प्रश्न ज्यांच्याकडे बघुन पडायचा असे अजय आणि सुनिल. (काजोलने अजयशी लग्न केलं त्याचा सगळ्यात मोठा धक्का मला बसलेला हे मी आजही शपथेवर सांगु शकते..) मराठी मुलगी आणि मिलियन डॉलर स्माईल ने घराघरातील बायका-पुरुषांच्या गळ्यातला ताईत बनलेली धक धक गर्ल माधुरी, मराठी पोरी बोल्ड व्हायला लागल्यात हे वाक्य जिच्यामुळे जास्त वापरलं जाउ लागलं ती उर्मिला, आपल्या अभिनयाने नेहमीच सगळी अ‍ॅवार्डस् घेवुन जाणारी काजोल. (त्यावेळी सगळ्या पेपरमध्ये तिचा उल्लेख गुणी अभिनेत्री असा असायचा. तेव्हा मला खरच असं वाटायचं की पेपरवाले ज्यांना गुणी म्हणतात ते खरच साधे-सुधे, गुणी असतात) मधुनच आपल्या एखाद्या चित्रपटाने वाद्ळ निर्माण करणारे महेश भट, पूजा भट.. त्यावेळी म्हणजे घरचे त्यांना शिव्या घालायचे यथेच्छ! लहान मुलांनी बघु नये म्हणायचे. का ते विचारायचं धाडस आम्ही कधी केलं नाही. पण अंगप्रदर्शन, भारतीय संस्कृती वै. वै. शब्दांची डोक्यात नुसती भेळ व्हायची पेपर वाचुन जे कळायचं त्यावरुन.
पुढे पुढे हे सगळं नकळत कधी मागे पडत गेलं कळलं नाही. दिल चाहता है बघितला तेव्हा असाही सिनेमा असु शकतो हे कळलं. न जाणवेल असं काहीतरी वेगळम वाटत राहिलं. पुढे हॉस्टेलला आल्यावर तर मग काही विचारालाच नको. इंग्लिश सिनेमाच्म खरं वेड हॉस्टेलच्या काळातलं. तिथे IMDB TOP सिनेमांचा फडशा पाडला. तिसर्‍या आणि शेवटच्या वर्षी तर सिनेमाचं वेड अगदी भरात होतं. तेव्हाच पहिल्यांदा PIFFला हजेरी लावली आणि तेव्हापासुन कायन न चुकता लावतेय. पहिल्या वर्षी मी सलग आठवडाभर २-३ सिनेमे रोज पाहत होते. एका शनिवारी तर ५.! संध्याकाळी बाहेर आलेय तेव्हा अक्षरशः ब्लॅंक
झालेले २ तास. हॉस्टेलला परत जाताना मी सिनेमातल्याच कोणत्यातरी रस्त्यावरुन चाललेय असं वाटत होतं. इतका बेक्कार हँगओव्हर परत कधी अनुभवला नाही मी. पहिल्यांदा PIFF पाहिल्यावर मग वर्ल्ड सिनेमाचा काळ सुरु झाला. मग हजार कटकटी करुन कुठून कुठून अशा फिल्म्स, त्यांची माहिती, सबटायटल्स मिळवुन मग असे सिनेमे पहायची मी. त्यातुनच मग सोर्सेसे भेटला, इनारित्तू, वूडी अ‍ॅलन भेटला आणि माझा सिनेमाजगाचा स्वामी, बर्गमन..! बर्गमन पहायचा म्हणजे माझ्यासाठी अगदी साग्रसंगीत कार्यक्रम असायचा. सिनेमा आणि इतर सगळी माहिती मिळवणे, सगळं आवरुन आता सिनेमा पाहिल्यानंतर काही कामं करायला लागु नयेत हा हिशोबाने सगळं आवरणं (कारण बर्गमनचा सिनेमा पाहिला की बाकी कशावर विचारही करायची स्थिती रहात नाही), हेड्फोन्स म्हणजे अगदी गरजेचे कारण शब्दन् शब्द साठवुन ठेवायचा असतो (कारण तो सिनेमा दुसर्‍यांदा पहाण्याचं धाडस मी करेन यावर माझाच विश्वास नाही)
असो... सिनेमा म्हटलं की थंडीच्या रात्रीत चादरीत गुरफटून बघितलेले, उन्हाळ्यातल्या दुपारी उकाड्याचा विसर पाडतील असे, गरमागरम चहाच्या वासाची आठवण करुन देणारे, अगदी वणवण फिरुन तिकिटं न मिळालेले, झोपेतुन उठुन ५ मिनिटात थिअटरला पोहचुन पाहिलेले, भिजुन, आतल्या एसी मध्ये कुडकुडत पाहिलेले असे सगळे सिनेमे आठवतात.. एखाद्या पांचट सिनेमाला सगळ्या ग्रुपने मिळुन केलेला दंगा, एखाद चांगला सिनेमा बघुन बदलुन गेलेलं माझं जग.. अशा अनेकानेक आठवणी दाटतात.. मला सिनेमातलं किती कळतं माहित नाही पण एखादी चांगली कलाकृती बघुन वाटणारं समाधान परत परत अनुभवावसं वाटतं.. अनेक रंग, अनेक गंध, अनेक आठवणी घेवुन येणारा हा माझा उत्सव.. कोणत्याही सिनेमाला जाताना आज मी या सगळ्या आठवणींचं गाठोडं घेवुन जात असते, त्या गाठोड्यात जमेल तशी भर टाकत असते..